Ostateczny cel dłużnika w postępowaniu upadłościowym, czyli umorzenie zobowiązań, dochodzi do skutku dopiero po wykonaniu planu spłaty. W tym czasie dłużnik ma obowiązek regularnego (miesięcznego) przekazywania określonych kwot na rzecz konkretnych wierzycieli, utrzymywania dyscypliny finansowej oraz składania coroczny sprawozdań. Jak długo trwa plan spłaty i związane z nim obowiązki?
Typowy plan spłaty
Typowy plan spłaty wierzycieli, zgodnie z art. 49115 ust. Prawo upadłościowe, trwa nie dłużej niż 36 miesięcy (3 lata). Rzeczywista długość okresu planu spłaty jak i wysokość miesięcznych spłat jest ustalana indywidualnie dla konkretnego dłużnika. Sąd biorąc pod uwagę okoliczności życiowe upadłego może dopasować plan spłaty odpowiadający jego sytuacji życiowej. Jak wskazuje art. z art. 49115 ust. 4 ust. prawo upadłościowe, Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
Postępowanie upadłościowe w założeniu ma także spełniać, obok zaspokojenia wierzycieli i umorzenia zobowiązań, funkcję wychowawczą i humanitarną. Sąd chce nauczyć dłużnika zarządzania swoimi finansami i utrzymywania odpowiedniej dyscypliny finansowej. Istotnym czynnikiem będzie zatem także tzw. moralność płatnicza dłużnika. Sąd premiuje osoby, które podejmowały próby lojalnej spłaty swoich długów oraz rozważnie zaciągały zobowiązania na miarę swoich ówczesnych możliwości, a podczas postępowania prawidłowo współpracowały z syndykiem. Łagodniej traktowane są także osoby, które znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej (względy humanitarne). Sąd zaś surowiej podchodzi do osób, które nieracjonalnie podchodziły do swoich finansów i nie wywiązywały się ze swoich zobowiązań.
Premia za wysokie zaspokojenie wierzycieli
Ustawa przewiduje krótsze okresy spłaty, jeżeli taki skrócony plan spłaty mimo wszystko pozwoli na wysokie zaspokojenie wierzycieli.
Jeżeli wykonanie planu spłaty doprowadzi do zaspokojenia wierzycieli w co najmniej 70%, to plan spłaty ustala się na okres nie dłuższy niż rok.
Jeżeli zaś w drodze wykonania planu spłaty dłużnik spłaci co najmniej 50% swoich zobowiązań , to taki plan spłaty może zostać ustalony na okres nie dłuższy niż dwa lata.
Trwała niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat.
W szczególnych sytuacjach, kiedy upadły dłużnik w sposób oczywisty jest stale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat, sąd w ogóle nie ustala planu spłaty i od razu umarza zobowiązania upadłego. Będzie to dotyczyć sytuacji np. osoby niezdolnej do pracy czy emeryta, którzy nie mogą podjąć pracy, a otrzymywane przez nich świadczenia są w całości pożytkowane na ich bieżące utrzymanie.
Zawiniona niewypłacalność
Jeżeli sąd uzna, że upadły dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób umyślny lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli ustala się na nie mniej niż 36 miesięcy i nie dłużej niż 84 miesiące, czyli od 3 lat do 7 lat.
Dłuższy plan spłaty to niejako sankcja za nieodpowiednią dyscyplinę finansową. Dłuższy plan spłaty oznacza zazwyczaj, że dłużnik w większym stopniu spłaci swoich wierzycieli, niż gdyby realizował 36 miesięczny plan spłaty, a także dłużej będzie znajdował się pod nadzorem sądu upadłościowego w zakresie swoich finansów. Tym sposobem sąd realizuje funkcje wychowawczą postępowania upadłościowego.
Nadzór sądu i ograniczenia podczas wykonywania planu spłaty.
Po ogłoszeniu planu spłaty, syndyk przestaje działać. Zajęcie wynagrodzenia za pracę, emerytury czy renty już nie obciąża otrzymywanych świadczeń. Dłużnik co do zasady odzyskuje możliwość zarządu swoim majątkiem. Jednocześnie to na dłużnika wraca odpowiedzialność za terminowe dokonywanie spłat.
Jednak w okresie wykonywania planu spłaty na dłużniku nadal ciążą pewne ograniczenia. Dłużnik nie może dokonywać czynności prawnych, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonywania planu spłaty. Co do zasady, dłużnik nie powinien w ogóle planować takich czynności, ale jeśli ich dokonanie jest rzeczywiście koniecznie, należy uzyskać zgodę lub zatwierdzenie takiej czynności przez sąd upadłościowy. Sąd udziela zgody w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Co więcej, co roku, do końca kwietnia, upadły dłużnik składa do sądu sprawozdanie z wykonywania planu spłaty, w którym wskazuje swoje dochody, spłacone kwoty oraz nabyte cenniejsze składniki majątkowe, załączając kopie zeznania podatkowego za ubiegły rok.
Uchybienie lub nierzetelne wykonywanie powyższych obowiązków może doprowadzić do tego, że sąd uchyli plan spłaty. Jest to równoznaczne z tym, że zobowiązania upadłego nie będą podlegać umorzeniu, a więc dłużnik nie osiągnie tego, co jest dla niego istotą postępowania.
Podsumowanie
Typowy plan spłaty trwa do 36 miesięcy. W przypadku zawinionych długów, sąd może ustalić plan spłaty na okres do 84 miesięcy (7 lat). Jednak sumienna realizacja planu spłaty doprowadzi w końcu do umorzenia zobowiązań, czyli tzw. oddłużenia. Pozytywnym aspektem realizowania planu spłaty dla dłużnika jest też fakt, że wierzyciele objęci planem spłaty nie mogą wytoczyć przeciwko dłużnikowi postępowania egzekucyjnego. Dłużnik ma jasną sytuację komu i w jakiej wysokości dokonywać wpłat, a wysokość spłat nie zmienia się. Dla wielu dłużników realizacja planu spłaty, bez względu na jego długość, jest psychologicznie łatwiejsza z uwagi na klarowność sytuacji i perspektyw na najbliższą przyszłość.